*Edit: Lắc

Hình chiếu của Vũ trụ Nguyên tử bao la, sâu thẳm. Ở đó, nguyên tố liên tục phân rã, hạt vật chất không ngừng kết tụ, hủy diệt và sáng tạo cùng tồn tại trong trạng thái chồng lên nhau. Ngay cả khi phải chịu ảnh hưởng từ Địa ngục Sấm sét, nó vẫn không hề biến dạng hay sụp đổ, ngược lại còn cùng với nó tạo nên một khung cảnh kỳ ảo, sặc sỡ nơi thư phòng nhỏ hẹp.

Fernando sững người: “Cậu sắp chạm đến huyền thoại bậc ba rồi sao… Là nhờ phản hồi từ thế giới thực đối với cách giải thích xác suất của hàm sóng?”

Trong đầu ông vẫn còn đọng lại hình ảnh Lucien vừa rồi đối mắt với mình và thốt ra câu “Thuyết tất định phải chết” với dáng vẻ trịnh trọng và nghiêm nghị.

“Vâng.” Lucien khẽ gật đầu, sau đó lại lấy ra thêm hai luận án.

“Hai thứ này cùng với ‘Giải thích Xác suất của Hàm sóng’ sẽ tạo nên nền tảng cho cơ học lượng tử, cũng chính là những quy luật cơ bản trong lĩnh vực vi mô.”

“‘Luận giải tính Gợi mở của Nguyên lý Bất định’ và ‘Nguyên lý Bổ sung Sóng – Hạt’…”[note72995] Vừa đọc đến từ “bất định”, trán Fernando đã nổi gân xanh. Nó gợi nhắc ông liên tưởng đến “xác suất”, thứ cần bị tống xuống địa ngục!

“Một tổ hợp các đại lượng không giao hoán không thể được xác định đồng thời. Biết chính xác một trong số chúng thì chắc chắn sẽ dẫn đến một sự không xác định khác, giống như thời điểm hiểu được hoàn toàn khối lượng và vận tốc của một electron, chúng ta sẽ phát hiện ra rằng nó đã mất tung mất tích, không còn vị trí nữa…”

Luận án đầu tiên là cơ học ma trận mà Fernando đã quen thuộc, động lượng nhân vị trí không bằng vị trí nhân động lượng. Nhưng lần này, ngoài diễn đạt trên phương diện toán học, Lucien còn đưa ra ý nghĩa arcana cụ thể, đáp trả lại những Arcanist luôn chỉ trích cơ học ma trận là thiếu thực tế.

Thế nhưng Fernando thà rằng cái “ý nghĩa arcana” đó không tồn tại!

Bởi vì điều này lại một lần nữa phủ định nỗ lực khám phá thế giới. Chẳng lẽ, sau cùng cho dù có nỗ lực đến đâu cũng chẳng thể biết được chính xác thông tin cụ thể của electron? Việc hiểu rõ một thuộc tính nào đó tất sẽ dẫn đến sự bất định của thuộc tính còn lại?

Mà các hạt vi mô bất định, mang tính xác suất ấy lại là nền tảng cấu thành vật chất của cả thế giới. Vậy vật chất cũng là bất định, cũng mang tính xác suất ư? Thế thì chúng ta, những con người được cấu thành từ vật chất, cũng là bất định, cũng mang tính xác suất nốt ư?

Cái lý thuyết này vớ vẩn hết sức, lố bịch hết sức!

Nghĩ ngợi một hồi, Fernando đè thấp giọng nói: “Đây là do việc quan sát gây ra sao? Vì các hạt vi mô quá nhỏ, quá dễ bị tác động, nên bất kỳ phương pháp quan sát nào của chúng ta cũng đều khiến chúng bị thay đổi. Chính vì thế nên một khi xác định được một đại lượng nào đó, chúng ta cũng đồng thời khiến cho đại lượng kia thay đổi, từ đó mới không thể nắm bắt cả hai cùng lúc?”

Nếu cách giải thích là như vậy thì ông còn tạm chấp nhận được. Điều đó đồng nghĩa với việc có thể dùng những biện pháp vòng vèo để đo cả hai đại lượng, và đây vẫn là một thế giới có thể quan sát, có thể nghiên cứu, có thể rút ra quy luật bản chất, chứ không phải là cái thế giới mà xác suất tràn ngập khắp không gian, nơi nào cũng có kia!

Lucien suy nghĩ một lúc rồi thở dài: “Đây là một kết quả được suy luận chặt chẽ từ giả thuyết tiền đề theo phương pháp toán học. Nói cách khác, trong đó không có pha trộn yếu tố nào khác. Chính vì lẽ đó, em mới càng muốn nhấn mạnh rằng nguyên lý bất định là thuộc tính bản chất, tính chất nội tại của các hạt vi mô, không liên quan đến phương pháp quan sát. Còn về việc vì sao nó lại biểu hiện ra như vậy thì vẫn cần chúng ta tiếp tục nghiên cứu, cũng giống như việc tìm xem vì sao nó lại có đủ cả tính sóng lẫn tính hạt vậy.”

Sắc mặt Fernando đã sớm đỏ phừng phừng, gân xanh nổi trên trán giật giật liên hồi. Cuồng phong dữ dội nổi lên, thổi từng cuốn sách rơi bịch bịch xuống đất. Mưa trút ào ạt giữa chớp giật sấm rền, bầu không khí tối tăm, ngột ngạt nuốt chửng mọi ánh sáng.

Phải gắng lắm ông mới có thể kiềm chế được bản thân mà nhìn sang luận án cuối cùng của Lucien.

Phần đầu của luận án này khiến ông thấy dễ chịu hơn đôi chút, bởi đó là lý thuyết mà Lucien đã từng phát biểu từ trước, người mù sờ rồng! Trong tình huống không thể thực sự hiểu rõ được các hạt vi mô, chúng ta chỉ có thể mô tả nó thông qua những kết quả thực nghiệm nghiêm ngặt, cho dù những kết quả này có mâu thuẫn với nhau đến đâu, bởi vì sự mâu thuẫn đó xuất phát từ chính trạng thái hiện tại mà chúng ta đang ở, còn ở một tầng cấp cao hơn thì chúng là thống nhất.

Nhưng ở phần sau, Lucien lại dùng chính khái niệm này để trình bày nguyên lý bất định như một quy luật bản chất bắt nguồn từ tính hai mặt sóng – hạt: khi bản chất hạt biểu hiện rõ hơn thì bản chất sóng tự nhiên sẽ mờ nhạt đi và ngược lại, từ đó dẫn đến mối quan hệ tương tự giữa động lượng, vị trí và các đại lượng khác.

Ba luận án này đã xây dựng nên một hệ thống lý thuyết chặt chẽ về mặt logic, khiến cho cơ học ma trận và những quy luật sâu xa của thế giới vi mô được phơi bày ra. Song, chính những quy luật ấy lại là thứ mà Fernando tuyệt đối không muốn tồn tại!

“Đùng!”

Một tiếng sấm còn dữ dội hơn ban nãy gấp bội lần vang lên. Fernando trừng mắt nhìn Lucien, từng tia điện nhảy múa trong đồng tử. Ở mắt trái của ông còn xuất hiện cảnh tượng kinh hoàng khi Hỗn Độn[note72996] giáng lâm.

Tia chớp liên tiếp giáng xuống bên trong thư phòng, thiêu rụi từng giá sách một.

“Nếu trạng thái ban đầu không thể xác định chính xác, nếu thế giới vi mô tràn ngập những mối quan hệ bất định, vậy thì thế giới này của chúng ta đáng lẽ phải như thế này này, phải hỗn loạn và thiếu trật tự hơn cả Vực sâu vô tận, căn bản không có khả năng cho sự sống hay tư duy tồn tại!”

Cuồng phong ập đến, mưa lớn xối xả như trút nước, nhưng uy thế ấy lại không thể so bì được với sự mênh mông của vũ trụ, nơi mà một khi tiến vào sẽ trở nên nhỏ bé không gì sánh bằng.

Tựa hồ đang đứng ở trung tâm của Vũ trụ Nguyên tử mênh mông ấy, Lucien trầm giọng nói: “Thuyết tất định theo nghĩa rộng[note72997] từ lâu đã gặp khó khăn trong bài toán N vật thể, còn lĩnh vực vi mô lại càng là nơi buộc phải từ bỏ những khái niệm cố hữu. Bất định ở thế giới vi mô không có nghĩa là thế giới vĩ mô cũng bất định.”

Bài toán N vật thể là một khái niệm trong cơ học thiên thể, trong đó dạng đơn giản hơn là bài toán ba vật thể, tức là hệ thống chuyển động thiên thể gồm ba tinh cầu. Do chúng tác động lẫn nhau nên hệ thống này cực kỳ phức tạp. Nó khiến cho quỹ đạo trên thực tế không thể được giải chính xác một cách chặt chẽ, mà chỉ có thể dùng các phương pháp định tính[note72998] để thảo luận về đặc điểm tổng thể hoặc nghiệm cục bộ tại một số thời điểm nhất định. Điều này mâu thuẫn rất lớn với Thuyết tất định, nhưng hệ Chiêm tinh nhìn chung cho rằng nguyên nhân chủ yếu là do hệ thống toán học hiện tại vẫn chưa đủ phát triển.**

“Vậy tại sao từ vi mô đến vĩ mô lại có sự khác biệt lớn đến thế?” Tiếng gầm của Fernando còn đáng sợ hơn cả sấm sét.

Vô số tinh cầu vây quanh Lucien: “Đây chính là điều mà chúng ta cần phải nghiên cứu.”

“Cái gì cũng không rõ, cái gì cũng cần tiếp tục nghiên cứu, vậy mà cậu cũng dám đề xuất ra cái thứ lý thuyết này?” Fernando càng lúc càng phẫn nộ, khiến cho cả thiên tượng xung quanh cũng thay đổi. Mặt trời vừa mới ló rạng liền bị mây đen che khuất, tia chớp rạch ngang bầu trời. Điều này khiến cho Hellen, người đang trực tại ma tháp Allyn, phát hiện ra điều bất thường và lập tức thông báo cho Douglas cùng với các Grand Arcanist khác đến – Cô lo chỉ có một mình mình thì không thể kiểm soát nổi tình hình.

Lucien tiến lên một bước trong Vũ trụ Nguyên tử mênh mông, sâu thẳm: “Đây là kết quả được rút ra từ hàng loạt những thí nghiệm hiện tại, là lý thuyết khớp với các hiện tượng và lý luận khác trong lĩnh vực vi mô nhất!

Việc chứng minh nó sai lầm không phải là dùng lý thuyết cũ để bác bỏ, mà phải là chứng minh bằng thí nghiệm xác thực!”

Vừa nói, cậu vừa đẩy nhẹ kính độc nhãn lên: “Thầy, trước tiên bình tĩnh lại đi đã. Hãy thiết kế thí nghiệm để lật đổ nó, phản bác em.”

Fernando hiểu rằng đây mới chỉ là một cách diễn giải mà Lucien đề xuất – Chỉ có nguyên lý bất định là được suy luận chặt chẽ, còn nó rốt cuộc đại diện cho ý nghĩa arcana nào thì vẫn cần thảo luận. Bởi vậy, ông hít sâu hai hơi, gắng gượng đè nén cảm xúc rồi cất giọng sang sảng nói:

“Ta không thể, và cũng sẽ không bao giờ chấp nhận lý thuyết này của cậu. Ta không làm sao tin được rằng thế giới của chúng ta lại được xây dựng trên một con xúc xắc!”

Sấm chớp tiêu tan, mưa lớn cũng ngừng hẳn, chỉ còn cuồng phong là vẫn gầm thét, tựa như đang phản ánh trạng thái nội tâm của Fernando. Nhưng chính cảnh tượng này lại khiến Lucien cảm thấy nặng lòng hơn cả khung cảnh tận thế ban nãy. ‘Trên con đường này, ngay cả người thầy luôn ủng hộ và che chở cho mình cũng đã đứng về phía đối lập rồi ư?’

Đúng lúc này, Hellen bước vào, có chút nghi hoặc hỏi: “Xảy ra chuyện gì?”

Douglas, Brook, Hathaway, Oliver và Vicente, năm Grand Arcanist cũng lần lượt có mặt chỉ sau vài chục giây. Nếu như Fernando và Lucien mà giao chiến, hoặc một trong hai bị nổ tung đầu, toàn bộ Allyn sẽ diệt vong.

Fernando hừ lạnh một tiếng rồi chỉ vào xấp luận án trên bàn: “Mấy người tự sao ra mà xem. Nhớ, đây vẫn chỉ là những lời mê sảng của Lucien thôi, đừng coi là thật!”

Lúc nhìn thấy xấp luận án trên bàn, ngay cả Douglas cũng vô thức nảy sinh một chút sợ hãi. Chỉ sau khi nghe Fernando giải thích và thấy ông vẫn đứng đó bình thường, họ mới lần lượt sao chép một bản và xem lướt qua.

Không biết thời gian đã trôi đi bao lâu, ánh sáng trong thư phòng lại trở nên ảm đạm, vũ trụ nơi các tinh cầu không ngừng sụp đổ và diệt vong bao trùm lên tất cả. Oliver lạnh giọng nói:

“Vớ vẩn! Toàn là nói bừa! Cái này căn bản chẳng có chỗ nào giống với thế giới thực của chúng ta hết, chỉ tồn tại ở trong mơ!”

Từ trường làm biến dạng không gian xung quanh, dòng điện giống như những con rắn bạc điên cuồng trườn loạn. Brook cũng trầm giọng nói: “Chúng ta không thể quan sát được tính bất định của vật chất trong thế giới thực. Có thể nói thế này: nếu thực sự quan sát được, vậy có nghĩa là sự tồn tại của chúng ta là vô lý, là mâu thuẫn với chính tính bất định đó!”

“Ầm!”

Âm thanh sụp đổ và hủy diệt này còn khủng khiếp hơn cả sấm sét!

Bên trong thư phòng, nhiều cảnh tượng kỳ lạ và phức tạp hơn bắt đầu hiện ra:

Những bông tuyết tinh xảo, trong suốt lặng lẽ bay xuống, mang theo cái rét lạnh khó bề tưởng tượng. Xen lẫn trong đó là tiếng lẩm bẩm đứt quãng của Hellen: “Kết quả thực nghiệm… Thuyết tất định… Tiên đoán cũng là xác suất… Vật chất cũng là xác suất… Thế giới cũng là xác suất?” Một người lạnh lùng như cô lúc này cũng không thể kiểm soát nổi cảm xúc và biểu cảm trên khuôn mặt mình.

Tựa như những đóa hoa muôn màu muôn vẻ nở rộ, các điểm sáng nguyên tố hội tụ lại thành dòng thủy triều cuồn cuộn. Hathaway nét mặt lạnh lùng, ánh mắt không có tiêu cự nhìn vào tập luận án, tựa hồ đang xuyên qua nó để nhìn về phía phòng thí nghiệm ở xa xa của mình, nhìn tới những số liệu thực nghiệm bên trong đó. ‘Xác suất ư… Thế thì mọi quy luật đều có vấn đề cả…’

Một vùng hoang nguyên lạnh lẽo và tĩnh mịch hiện lên, bên trên cắm xiên vẹo đầy những tấm bia mộ. Hai chấm sáng đỏ nhỏ như mũi kim trên mặt Vicente nhấp nháy dữ dội: “Nếu hàm sóng của electron là sóng xác suất, là sự chồng chập của tất cả các vị trí khả dĩ, vậy thì sẽ xảy ra những điều cực kỳ đáng sợ, dẫn tới việc vật chất mất đi tính khách quan, mất đi tính thực tại. Nhưng chúng ta đâu ai đã quan sát thấy điều gì kinh khủng như vậy trong thế giới thực đâu. Chí ít thì, chúng ta vẫn đang tồn tại thật sự ở đây.”

Cảnh sắc núi non mờ ảo như phủ khói sương cùng ánh nước long lanh đẹp không khác gì thế giới thực hiện ra, nhẹ nhàng xoa dịu những hiện tượng kỳ quái kia, ngoài từ trường và dòng điện.

Được tô điểm trên nền trời với vô vàn những vì sao, Douglas làm vẻ nghiêm khắc hiếm thấy: “Lý do khiến chúng ta tin vào arcana chứ không phải vào thần linh, là vì nó khuyến khích chúng ta sử dụng quan hệ nhân quả để quan sát và tư duy thế giới. Chúng ta tin chắc rằng, đằng sau mọi hiện tượng tự nhiên nhất định đều tồn tại một quy luật bản chất thống nhất, và quy luật ấy thông qua những phép biến đổi tương ứng để tác động đến các sự vật khác nhau. Mà nền tảng của tất cả những điều đó chính là tính hợp lý của thế giới, tính có thể lý giải.

Dù cho toàn bộ những hiện tượng quan sát được đến nay đều khớp với xác suất, ta vẫn cho rằng nhất định phải có một nguyên nhân xác định dẫn tới cái xác suất đó, chứ đấy không phải là thuộc tính bản chất của nó!

Lucien à, bản chất của thế giới không phải là một con xúc xắc!”

Những vệt sao sáng rơi xuống, hư ảnh tối tăm của lực hấp dẫn mang tới cảm giác áp bức nặng nề, khiến cho không gian lặng lẽ co lại một chút.

“Đúng thế. Bản chất của thế giới không phải là một con xúc xắc!” Oliver có chút mất kiểm soát nói, thiếu điều hóa thân thành Fernando gầm rống.

Brook cũng gật đầu đồng tình: “Bản chất của thế giới không phải là một con xúc xắc.”

“Nghe thấy chưa? Bản chất của thế giới không phải là xúc xắc!” Fernando lại một lần nữa gầm lên phẫn nộ.

Theo sau những tiếng nói ấy, khung cảnh khoa trương với cơn bão hủy diệt, tinh cầu sụp đổ, từ trường biến dạng, sấm chớp trườn loạn như rắn, không gian uốn lượn, v.v. lũ lượt bùng phát.

“Ầm ầm!”

“…Bản chất của thế giới không phải là một con xúc xắc!”

Giữa những thanh âm vang rền, câu nói ấy tựa như ánh sáng phán xét giáng xuống.

Vũ trụ Nguyên tử lại hiện ra. Trong không gian mênh mông, sâu thẳm, những mặt trời vĩnh hằng sinh ra từ phản ứng nhiệt hạch bừng sáng, xua tan bóng tối và áp bức.

Đứng ở trung tâm vũ trụ hư ảo, Lucien lắc lắc đầu: “Ngài Chủ tịch, thầy, Ngài Brook, Oliver, bà, Hellen, ông Vicente…”

Sau một thoáng ngừng lại, cậu dùng giọng điệu kiên định hơn để phản bác:

“Đừng quy định bản chất của thế giới phải như thế nào!”

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

**Giải thích đoạn này một chút: Bài toán N vật thể nói rằng, khi có N vật thể (với N ≥ 2) như các hành tinh, ngôi sao hay vệ tinh, mỗi vật thể chịu tác động lực hấp dẫn từ những vật thể khác, thì khi đó cần phải giải hệ phương trình chuyển động của chúng. Đây là khái niệm liên quan đến việc dự đoán chuyển động của N vật thể trong không gian khi chúng tương tác hấp dẫn với nhau. Còn bài toán ba vật thể là bài toán nghiên cứu chuyển động của ba vật thể chịu tác dụng hấp dẫn lẫn nhau theo định luật vạn vật hấp dẫn của Newton.

Với N = 2 (bài toán hai vật thể), như Trái Đất và Mặt Trời, ta có thể giải chính xác bằng công thức. Nhưng với N ≥ 3, đặc biệt là N = 3 (bài toán ba vật thể), bài toán trở nên rất phức tạp, không thể giải bằng công thức tổng quát, chỉ có thể dùng phương pháp gần đúng, giải số bằng máy tính hoặc phân tích định tính.

Vậy nó liên quan gì đến Thuyết tất định? Như đã biết, theo Thuyết tất định, nếu biết đầy đủ điều kiện ban đầu thì có thể dự doán chính xác tương lai. Nhưng bài toán N vật thể lại cho thấy trong thực tế, cho dù lý thuyết là đúng, hệ thống vẫn rất nhạy cảm với điều kiện ban đầu, chỉ một sai lệch rất nhỏ cũng sẽ khiến kết quả thay đổi hoàn toàn, làm cho việc dự đoán gần như bất khả thi, và điều này thách thức Thuyết tất định cổ điển.